💧در سالهای اخیر، دسترسی به آب آشامیدنی سالم بهعنوان یکی از مهمترین دغدغههای سلامت عمومی در ایران مطرح بوده است. پژوهشهای انجامشده طی بازه ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۵ نشان میدهد که اگرچه شبکههای آب شهری عموما وابسته به آبهای سطحی استانداردهای لازم را رعایت میکنند، اما روستاها و مناطق و شهرهای وابسته به چاهها و منابع زیرزمینی با سطح نگرانکنندهای از فلزات سنگین مانند آرسنیک، سرب، کادمیم و کروم مواجهاند.
💧این مطالعات علاوه بر اندازهگیری غلظت فلزات، تأثیر آنها بر سلامت انسان را نیز با شاخصهایی مثل خطر سرطان (ILCR)، شاخص خطر غیرسرطانی (HQ/HI) و سالهای از دسترفته عمر سالم (DALYs) بررسی کردهاند؛ موضوعی که طی سالهای اخیر اهمیت بیشتری پیدا کرده است.
©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©
فلزات سنگین موجود در آب شربِ ایران
©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©
💧پژوهشهای اخیر روی طیف گستردهای از فلزات متمرکز شدهاند، اما مهمترین فلزات خطرناک در آب آشامیدنی ایران عبارتاند از:
- آرسنیک (As)
- سرب (Pb)
- کادمیم (Cd)
- کروم (Cr)
- جیوه (Hg)
- نیکل (Ni)
- مس (Cu) و
- روی (Zn) (اغلب بهعنوان شاخص خوردگی)
- آلومینیوم،
- آنتیموان،
- قلع،
- کبالت و
- آهن
💧مطالعات در استانهای یزد، فارس، همدان، آذربایجان شرقی و غربی نشان میدهد که ترکیب این فلزات در سکونتگاههای روستایی و منابع زیرزمینی، گاه بالاتر از حدود مجاز گزارش میشود.
©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©
منشأ آلودگی فلزات سنگین در ایران (تحقیقات ۲۰۲۰–۲۰۲۵)
©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©
۱. منابع زمینشناسی
در بخشهایی از ایران که ساختار زمین شامل سنگهای آتشفشانی یا رسوبی است، آرسنیک، کروم و نیکل بهصورت طبیعی در آبهای زیرزمینی افزایش مییابد. این پدیده در یزد، فارس، همدان و بخشهایی از شمالغرب کشور بیشتر دیده شده است.
۲. فعالیتهای صنعتی
- صنایع معدنی
- ذوب فلزات
- کارخانههای شیمیایی
- صنایع باتری و الکترونیک
- در مواردی، نفوذ پساب در آبخوانها موجب افزایش سرب، کادمیم، کروم و آرسنیک شده است.
۳. کشاورزی و مصرف کود و سم
کودهای فسفاته و برخی سموم طی سالها باعث افزایش کادمیم و آرسنیک در خاک و آب شدهاند.
۴. فرسودگی شبکه توزیع
در مناطق شهری قدیمی، خوردگی لولهها باعث ورود سرب، مس و روی به آب مصرفی میشود.
۵. ضعف مدیریت پساب
دفع غیراصولی فاضلاب صنعتی و شهری یکی از دلایل افزایش موضعی فلزات سنگین در منابع آب است.
©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©
وضعیت کلی فلزات سنگین در آب شرب
©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©
۱. استان یزد
- شاخص آلودگی فلزات در برخی روستاها در محدوده "متوسط تا ضعیف" قرار داشت.
- آرسنیک و کادمیم بیشترین اثر بر شاخص خطر و DALY را داشتند.
- میانگین غلظتها در بسیاری نقاط زیر حد مجاز بود اما خطر تجمعی بهویژه برای کودکان بالا گزارش شد.
۲. استان فارس
- میانگین غلظت آرسنیک، کادمیم، کروم و سرب پایین بود، اما خطر سرطانزایی (ILCR) برای آرسنیک و کروم در برخی مناطق بالاتر از حد قابلقبول گزارش شد.
۳. شبکه آب تهران
غلظت همه فلزات زیر استانداردهای ایران، WHO و EPA بود. با وجود غلظتهای کم، شاخص خطر سرطان برای کروم و کادمیم در محدوده نگرانکننده قرار داشت. در نتیجه نیاز به پایش مداوم و کنترل خوردگی لولهها.
۴. استان همدان
- در حدود یکچهارم نمونهها، آرسنیک بالاتر از حد مجاز بود.
- سرب، جیوه و روی نیز در برخی مناطق خطر غیرسرطانی ایجاد میکردند.
©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©
پیامدهای سلامتی فلزات سنگین در بدن
©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©
آرسنیک (As)
- سرطان پوست، ریه و مثانه
- مشکلات قلبی
- ضایعات پوستی
- بیشترین سهم از DALY در مطالعات ایران
سرب (Pb)
- اختلال رشد مغزی در کودکان
- کاهش IQ
- آسیب کلیوی و فشار خون بالا
- هیچ سطح بیخطری برای کودکان وجود ندارد
کادمیم (Cd)
- آسیب کلیه
- پوکی استخوان
- سرطان
- حتی در غلظتهای بسیار پایین نیز نگرانکننده
کروم ششظرفیتی (Cr VI)
- سرطان
- آسیب کبد و کلیه
- از فلزاتی که در تهران عامل ریسک سرطان شناخته شد
جیوه (Hg)
- آسیب عصبی
- اختلال رشد در کودکان
©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©
روشهای مؤثر حذف فلزات سنگین
©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©
۱. اسمز معکوس (RO)
مؤثرترین روش برای حذف آرسنیک، سرب، کروم، کادمیم و جیوه. در خانهها و تصفیهخانهها بهطور گسترده استفاده میشود.
۲. تبادل یونی
مناسب برای سرب، کروم و کادمیم. بهعنوان مرحله تکمیلی در تصفیه آب قابل استفاده است.
۳. جاذبها و آلومینای فعال
مخصوص حذف آرسنیک و فلوراید. در مناطق پرخطر آرسنیک بسیار کاربردی است.
۴. انعقاد الکتریکی
روش اقتصادی برای سیستمهای روستایی. در مطالعات ایرانی اثر بالا در حذف As و Cr داشته است.
۵. نانوفیلتراسیون و غشاهای پیشرفته
بهعنوان راهکار ترکیبی برای آبهای با املاح بالا پیشنهاد شدهاند.
©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©
توصیهها برای خانوادههای ایرانی
©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©
- استفاده از دستگاه RO معتبر
- بررسی دورهای کیفیت آب خانه
- تعویض لولهکشیهای فلزی قدیمی
- پرهیز از مصرف طولانیمدت آب چاههای تست نشده
جمعبندی
💧در سالهای اخیر پژوهشهای متعدد ایرانی نشان دادهاند که گرچه آب شهری در بیشتر مناطق در محدوده استاندارد قرار دارد، اما برخی مناطق روستایی و منابع زیرزمینی با سطح نگرانکنندهای از فلزات سنگین، بهویژه آرسنیک، کادمیم و کروم روبهرو هستند.
💧استفاده از روشهای علمی و سیستمهای تصفیه پیشرفته، همراه با سیاستگذاری مبتنی بر شاخصهای خطر، میتواند بار بیماری ناشی از فلزات سنگین را کاهش دهد و دسترسی به آب سالم برای همه مردم ایران را ممکن سازد.
💧اگر در غرب تهران یا کرج زندگی میکنید و نگران وجود فلزات سنگین، رسوبات یا آلودگیهای شیمیایی در آب منزل هستید، «امداد آب» دقیقترین راهحل را برای خانه شما ارائه میدهد. تیم ما با نمونهگیری میدانی و نصب دستگاههای تصفیه آب اسمز معکوس (RO) با استانداردهای روز دنیا، آب آشامیدنی شما را تا ۹۹ درصد از فلزات سنگین، نیترات و آلودگیها پاکسازی میکند. اگر میخواهید خیالتان از کیفیت آب راحت باشد و سلامت خانوادهتان تضمین شود، همین حالا با امداد آب تماس بگیرید تا مشاوره، تست کیفیت آب و نصب حرفهای را در سریعترین زمان در منزل شما انجام دهیم.
دیدگاه خود را بنویسید